Από το αδιαφοροποίητο στο διαφοροποιημένο Εγώ
Τους 2 με 3 πρώτους μήνες της ζωής του το βρέφος δεν μπορεί να ξεχωρίσει το δικό του «εγώ» από τη μητέρα του. Αυτή τη χρονική περίοδο πλησιάζει ψυχικά το παιδί τη μητέρα σε μία σχέση «συμβίωσης». Τους επόμενους 4 με 5 μήνες αρχίζει προοδευτικά να διαφοροποιεί το «εγώ» του όπως μαρτυρούν οι αυθόρμητες δραστηριότητές του (π.χ. το παιδί πιάνει και χειρίζεται κάθε τι που βλέπει στον κοντινό του χώρο, π.χ. αρπάζει με το χέρι του το κορδόνι που κρέμεται στην κούνια του.
Οι αδιαφοροποίητες λέξεις
Οι λέξεις δεν εκλαμβάνονται (από 1 έως 6 με 8 μήνες) ως ένα φθογγικό σύνολο με άρθρωση ή ως διαφοροποιημένα ηχητικά ή φωνητικά στοιχεία. Αυτό που ακούει και αντιλαμβάνεται είναι αδιαφοροποίητοι ήχοι, που θα αποτελέσουν, κατά το τέλος του πρώτου έτους όπου εντοπίζονται οι ρίζες της ομιλίας, την υποδομή πάνω στην οποία το παιδί θα αρθρώσει τις πρώτες του λέξεις.
Η εξέλιξη της ομιλίας των παιδιών από 0 έως 24 μήνες
Η εξέλιξη της ομιλίας των παιδιών της παραπάνω χρονικής περιόδου έχει τις ακόλουθες φάσεις:
α) Τη φάση των αυθόρμητων ψελλισμάτων. Είναι κοινή στα παιδιά από 6 έως 10 με 11 μήνες και προετοιμάζει τα γλωσσικά όργανα για την παραγωγή της ομιλίας. Τα αυθόρμητα ψελλίσματα δεν είναι ούτε σκέτοι, καθαροί ή ευδιάκριτοι ήχοι, αλλά ούτε φθόγγοι, είναι κάτι το απροσδιόριστο.
β) Τη φάση διαφοροποίησης ηχητικών ή φωνητικών στοιχείων με μίμηση (από 11 με 12 μήνες).
γ) Η εξέλιξη της ομιλίας αρχίζει από το στάδιο που τοποθετείται στο τέλος του πρώτου έτους και έχει περιγραφηθεί (stern) ως το στάδιο των «λέξεων-φράσεων». Οι φράσεις αυτές αποτελούνται από μια μοναδική λέξη και μπορούν να εκφράζουν διαδοχικά επιθυμίες, συγκινήσεις ή διαπιστώσεις.
Από το τέλος του δεύτερου έτους σχηματίζονται φράσεις με δύο λέξεις, κατόπιν μικρές πλήρεις προτάσεις χωρίς να χρησιμοποιούνται οι τύποι της κλίσης των ονομάτων (ουσιαστικά, επίθετα) και της χρήσης των προσώπων των ρημάτων. Τέλος παρατηρούμε να κατανοείται, προοδευτικά, η γραμματική διάρθρωση των λέξεων. Δυσκολότερη είναι η χρήση των συντακτικών κανόνων. Τη μερική εφαρμογή τους θα συναντήσουμε στην ομιλία των παιδιών από το 4ο έτος.
Γενικά η ομιλία των παιδιών βελτιώνεται διαδοχικά με τον εμπλουτισμό του λεξιλογίου, τη διεύρυνση των ερεθισμάτων που δέχονται και τη συνδρομή των ιδρυμάτων νηπιακής και προσχολικής αγωγής.
Η ομιλία ως έκφραση της σκέψης των παιδιών. 7 με 12 έτη
Η ομιλία των παιδιών 7 με 12 έτη αποτελεί μια ιδιαίτερη εξελικτική βαθμίδα με κύριο χαρακτηριστικό της την χρήση των ουσιαστικών για την περιγραφή της πραγματικότητας.
Στη διάρκεια του 12ου έτους που σηματοδοτεί το τέλος της παιδικής και την αρχή της εφηβικής ηλικίας, η ομιλία του παιδιού κατορθώνει να απαλλαγεί αρκετά από το συγκεκριμένο και εκφράζει την περίπλοκη πραγματικότητα με τη χρήση αφηρημένων εννοιών και υποθέσεων.
